Algemene omschrijving
Dyslexie betekent letterlijk: niet kunnen lezen en wordt ook wel als woordblindheid aangeduid. De term is afkomstig uit het Grieks ‘dys’ (‘beperkt’) en ‘lexis’ (‘woord’). Dyslexie is een verzamelnaam voor een aantal aandoeningen die gepaard gaan met problemen met vooral geschreven taal. Er zijn verschillende vormen en gradaties van dyslexie, met mogelijk verschillende achterliggende oorzaken. Er zijn sterke aanwijzingen dat erfelijkheid een rol speelt bij dyslexie.
Bij dyslexie gaat lezen, spellen en ook zelf schrijven, gezien de leeftijd en het onderwijsniveau, veel te moeizaam, terwijl iemand wel een gemiddelde intelligentie heeft. Er is alleen sprake van dyslexie als er geen andere oorzaken zijn die de leesproblemen kunnen verklaren. Bij dyslexie kunnen zowel lees- als spellingsproblemen voorkomen, maar deze komen ook los van elkaar voor. Officieel wordt dyslexie in Nederland aangeduid als: ‘Een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau.’
Hardnekkigheid is een belangrijk kenmerk van dyslexie, niet alleen bij het leren lezen en spellen, maar ook bij het snel en vlot kunnen lezen.
Kenmerken en diagnose
Hieronder volgen een aantal algemene kenmerken van dyslexie. Kinderen met dyslexie kunnen moeite hebben:
- om het verschil te horen tussen klanken als m en n; p, t en k; s, f en g; eu, u en ui
- om de klanken in volgorde te zetten, zoals bij ‘dorp’ en ‘drop’ of ‘12’ en ‘21’
- om de aandacht te houden bij ‘klankinformatie’ (gesproken woord)
- met het inprenten van reeksen, bijvoorbeeld tafels of spellingsregels
- met het onthouden van vaste woordcombinaties, uitdrukkingen of gezegdes
- met het onthouden van losse gegevens, zoals rijtjes, woordjes en jaartallen
De leesproblemen van kinderen met dyslexie vallen het meest op bij hardop lezen. Sommige kinderen hebben een traag leestempo en lezen de woorden spellend. Andere kinderen hebben een hoog leestempo, maar maken daarbij veel fouten door te raden. Er kan ook sprake zijn van een combinatie van beide.
Kinderen met dyslexie maken langdurig veel spellingsfouten en hebben, om dat te voorkomen, veel steun nodig van spellingsregels. Het kan zijn dat ze één bepaald woord op een bladzijde op verschillende manieren spellen. Kinderen met dyslexie proberen vaak de spelling van specifieke woorden te onthouden. Dit is een enorme belasting voor het geheugen. Bovendien beklijft de kennis meestal niet, omdat ze het op een ongestructureerde manier in het geheugen opslaan.
Kinderen met dyslexie schrijven vaak onleesbaar en maken veel doorhalingen. Bij leerlingen die wel leesbaar schrijven, valt het trage schrijftempo op.
Aanpak en therapie
Er zijn regelingen en voorzieningen waar het kind mogelijk gebruik van kan maken of waar de ouders een beroep op kunnen doen:
- Examenfaciliteiten bij dyslexie; mogelijke aanpassingen bij het eindexamen voor VO-leerlingen met dyslexie.
- Gesproken schoolboeken. Informatie over aangepaste (gesproken) gratis schoolboeken op Daisy cd-rom en voorleessoftware
- Ontheffingen voor de talen bij dyslexie. Mogelijkheden van ontheffing en aangepast lesprogramma bij het taalonderwijs op havo/vwo en vmbo.
- Regelgeving over bevorderen van gelijke behandeling en bestrijding van discriminatie bij leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs
