Het Rots en Water-programma is een practice én evidence based programma. Het is uit de praktijk ontstaan terwijl de effectiviteit van het programma door vele onderzoeken, waaronder grote wetenschappelijke onderzoeken in Nederland, zijn bevestigd.
Hoofddoelstelling is het bevorderen van een positieve ontwikkeling van sociale en emotionele competenties en het voorkomen en/of verminderen van problemen op het intra-persoonlijke domein (hoe zien leerlingen zichzelf) en het interpersoonlijke domein (hoe gaan leerlingen met elkaar om).
Onder het intrapersoonlijke domein valt o.a: psychologisch welbevinden, seksuele autonomie, internaliserend gedrag, depressieve gevoelens. Onder het interpersoonlijke domein valt o.a.: het verminderen of voorkomen van agressie, seksueel grensoverschrijdend gedrag, pesten en gepest worden.
Het Rots en Water programma is een universele interventie dat zich richt op alle leerlingen van vier tot en met 18 jaar in het regulier en speciaal onderwijs. Daarnaast kan speciale aandacht uitgaan naar leerlingen met specifieke ondersteuningsbehoeften waarvoor verschillende Rots & Water specialisaties zijn ontwikkeld. Een daarvan is de specialisatie Rots & Water Trauma en Rouw.
Het uitgangspunt van de psychofysieke Rots & Water methodiek is het gegeven dat ons primaire zelfgevoel wordt bepaald door een vitale verbinding met ons fysieke bewustzijn (lichaamsbewustzijn). Persoonlijke ontwikkeling, zelfregulatie en helingsprocessen zijn afhankelijk van het bewust zijn, en het kunnen reguleren van onze emoties en gevoelens die zich in het lichaam uitdrukken. Dat gegeven maakt het duidelijk waarom de psychofysieke Rots & Water methodiek kan worden aangewend bij kinderen, jongeren en volwassenen die te maken hebben gehad, of nog steeds kampen, met traumatische ervaringen.
Trauma heeft een psychofysieke impact op de persoon die ermee wordt geconfronteerd. Het kan diepe sporen achterlaten in het hoofd (cognitie, denken, taal, betekenisverlening), hart (emotie/gevoel) en lichaam (lichaamservaring- en duiding). Een optimale begeleiding van kinderen, jongeren en volwassenen die met traumatische ervaringen zijn geconfronteerd, bestaat daarom idealiter uit een psychofysieke benadering waarbij én hoofd én hart én lichaamsbeleving centraal staan. Zo kan de psychofysieke Rots & Water methode in de handen van de ervaren, goed opgeleide psycholoog bijdragen aan een optimale, complementaire begeleiding van de gehele mens.
Trauma heeft invloed op het gevoel van (on)veiligheid en het (on)vermogen om contact te maken met de eigen gevoelens en kracht. Hierdoor kan ook het vermogen tot sociaal contact en sociale integratie worden geblokkeerd met als gevolg gevoelens van diepe eenzaamheid. De omringende wereld lijkt dan te snel te gaan en geen (minder) betekenis te hebben, waardoor trauma het gevoel kan geven buiten de gemeenschap en de tijd te staan.
Het gebruik van drugs (zoals Prozac of derivaten daarvan) zorgt o.a. voor een afname van de activiteit van de Amygdala (in het limbisch systeem) wat het gevoel van veiligheid vergroot. Echter, het richten van de aandacht op interne lichaamsprocessen zoals ademhaling, spierspanning in schouders/rug/buik/knieën, de ervaring van rust en kracht in de buik, de ervaring van een vitale verbinding tussen lichaam, emoties en bewustzijn heeft hetzelfde effect: de activiteit van de Amygdala neemt af en gevoelens van ontspanning, rust en veiligheid nemen toe. Déze weg kan een helingsproces op gang brengen waarbij de cliënt het heft zelf in handen houdt en/of leert nemen en i.s.m. een psycholoog of andere deskundige een weg leert gaan (hervinden) die leidt naar heling en zelfregulering.
In plaats van een afhankelijkheid van medicijnen te creëren, en daarmee misschien ook de onderliggende psychische problemen van de cliënt te negeren en/of toe te dekken, kan daarom in de begeleiding van cliënten ook een psychofysieke aanpak centraal worden gesteld. Naast de hierboven benoemde vaardigheden richten we ons ook op het ontwikkelen van belangrijke vaardigheden die bijdragen aan herstel en zelfregulatie, en proberen we weer een zinvol leven op te bouwen met geluksmomenten, hoe moeilijk en onbereikbaar dat soms ook lijkt.
Startpunt in de begeleiding is het contact maken met het lichaam om gevoelens van rust, ontspanning en kalmte te bevorderen. Daarnaast staat het ontwikkelen van een rustige en sterke psychofysieke basis centraal die gevoelens van veiligheid en competentie creëert om in momenten van stress altijd naar terug te kunnen keren. Dit is de eerste en misschien wel de belangrijkste stap naar zelfregulering en heling. Vanuit deze veiligheid verhogende psychofysieke basis is het makkelijker zelf momenten van rust en ontspanning te creëren om tot zelfreflectie te komen en een helingsproces op gang te brengen. Belangrijke vaardigheden daarbij zijn het contact maken met en leren inzetten van de eigen (innerlijke) kracht (fysiek en mentaal). Daarnaast het beter leren kennen en reguleren van de eigen emoties en gevoelens, de ontwikkeling van meer zelfkennis, gevoelens van competentie en zelfvertrouwen, en de ontwikkeling van sociale vaardigheden m.b.v. het Rots & Water referentiekader. Deze vaardigheden maken het stapsgewijs, en ieder in eigen tempo, mogelijk om (weer) contacten aan te gaan, (nieuwe) relaties te ontwikkelen en (weer) te functioneren in sociale netwerken.
Zie voor meer informatie www.rotsenwater.nl
Freerk Ykema
Auteur Rots & Waterprogramma
Oprichter/directeur Rots & Water Instituut/Gadaku Instituut
