Dit zijn de laatste zinnen uit de film de Whale Rider. Een prachtige film uit 2002 van Niki Caro gebaseerd op het gelijknamige boek van Witi Ihimaera uit 1987.
Maori-legende
Voorvader Paikea (betekent walvisrijder) kon met walvissen communiceren en kwam op de rug van een walvis in Nieuw Zeeland aan. De oude Paikea stichtte daar zijn Maori gemeenschap. Dat was vroeger.
De huidige Maorileider Koro is in afwachting van een nieuwe leider. Hij hoopt dat het zijn eigen kleinzoon zal worden. Maar wanneer zijn schoondochter en kleinzoon bij de bevalling overlijden is zijn hoop vervlogen. Het tweelingmeisje dat wel levend geboren wordt kan immers nooit de nieuwe leider zijn. Zij is simpelweg geen man. De zoon van Koro, Porourangi, noemt zijn dochter toch Paikea. Wat Koro stuitend vindt.
Opgroeien tussen moderne denkbeelden en oude tradities
De jonge Paikea wordt door haar vader achtergelaten bij haar stugge opa en lieve oma. Porourangi zelf gaat als kunstenaar naar het Westen. Af en toe bezoekt hij zijn dochter en familie. We zien Paikea opgroeien tussen het moderne leven van de hedendaagse Maorigemeenschap en de oude tradities die haar opa Koro in ere probeert te houden. Zo gaat de Maorileider op zoek naar zijn opvolger. Jonge jongens in het dorp krijgen les en moeten verschillende testen doorstaan. Paikea mag niet meedoen, maar volgt de lessen stiekem en doorstaat uiteindelijk als enige alle testen. Koro ontdekt haar participatie aan de lessen en is daar woest over, hij wil zijn kleindochter niet meer zien. Dat Paikea ook de ultieme eindtest heeft gehaald weet hij nog niet. Zijn vrouw, Paikea’s wijze oma, weet dat hij daar nog niet klaar voor is. De oma ergert zich soms suf aan haar man, maar doorziet hem ook en probeert te bemiddelen.
Je ziet goed de verschillende reacties op de traditionele Koro. Porourangi vlucht weg, dompelt zich onder in de westerse wereld. Terwijl Paikea juist wil bewijzen dat ze de oude cultuur waard is. De moderne wereld en oude waarden komen samen in Paikea. Zij is jong en modern, maar heeft ook respect en liefde voor haar opa en de Maoritraditie. Ze probeert haar plek tussenin te vinden. In deze zin staat haar zoektocht naar evenwicht tussen oud en nieuw natuurlijk net zo goed symbool voor alle generatiekloven en culturele verschillen. Bijvoorbeeld van eerste, tweede en derde generatie allochtonen in Nederland. En kan deze film bij de kijker wellicht voor meer begrip zorgen. Juist omdat de plek geografisch op afstand is kan de vertaalslag makkelijker gemaakt worden en daarmee toch dichtbij komen.
Omgaan met zware emoties rondom rouw en afwijzing
In de film komen de interne worstelingen van de hoofdpersonen goed tot uiting. Niemand heeft een zwart-wit karakter. Koro is vaak pijnlijk bot en hard tegen zijn kleindochter, maar toch twijfel je niet aan zijn liefde voor haar. Ook Paikea doet dat niet. Ze blijft geloven zowel in hem als in zichzelf. Toch wil ze natuurlijk dolgraag dat haar opa haar ziet zoals ze is en trots op haar is. Je voelt als kijker de pijn van zijn afwijzing. Als Paikea op een schooluitvoering een toespraak houdt en een Maorilied zingt, opgedragen aan haar opa die niet is gekomen, dan gaat dat door merg en been. Niet verwonderlijk dat Keisha Castle-Hughes, de 11-jarige actrice die de rol van Paikea speelt, in 2004 genomineerd werd voor een Oscar in de categorie 'Actress in a Leading Role' voor haar rol in Whale Rider. Ze was de jongste genomineerde ooit en had daarvoor nog nooit geacteerd.
Ook krijg je geen hekel aan de vader van Paikea, die haar toch maar achterlaat. Hij worstelt met zijn eigen verdriet om zijn vrouw en doodgeboren zoon. Zijn vader helpt hem niet in zijn rouwproces wanneer hij al twee minuten na het overlijden zegt:
‘Wat gebeurt is gebeurt. Kom naar huis. Begin opnieuw.’
Niet erg handig. Maar ook zijn liefdevolle moeder en pasgeboren dochter kunnen Porourangi niet troosten. Hij vertrekt naar Europa. Als hij op bezoek komt is hij lief voor zijn dochter en zie je een betrokken vader. Dus ondanks de pijn, miscommunicatie en onderlinge verschillen voel je wel de liefde, kracht en respect binnen de familie. En ook hun respect en liefde voor de walvissen.
Walvissen laten zich leiden
Op het eind van de film strand een groep walvissen op het strand. Zijn ze gekomen naar aanleiding van de noodroep van Paikea? In ieder geval kunnen ze niet meer terug de zee in. Ze leggen zich bij hun noodlot neer. Een walvis is al dood. Ondanks alle pogingen van de Maori en in het bijzonder Koro om ze terug de zee in te krijgen. Het lukt ze niet en ook zij moeten het opgeven. Natuurlijk zorgt Paikea voor de apotheose. Zij leidt de walvisgroep terug naar zee, rijdend op de grootste walvis. Zij is de nieuwe Maorileider: de walvisrijder. Zelfs Koro ziet dat uiteindelijk in.
De film eindigt met de scene dat Porourangi als kunstenaar zijn nieuwste kunstwerk -een traditionele Maoriboot- ter water laat. Oud en nieuw samen. Zijn Duitse zwangere vrouw staat tussen de Maori in. Oude en nieuwe wereld samen. Paikea voert het ritueel uit. Ze is de leider, maar wil het samen doen. Leiden met moderne inzichten. Oud en nieuw.
Het klinkt als een zoet einde, en dat is het ook, maar het is te mooi gedaan om je daar aan te storen. Daar hebben zowel de personages als de film te veel gelaagdheid voor.
Voor jonge cliënten (vanaf ongeveer 6 jaar) die tussen twee culturen in leven kan de film voor herkenning zorgen. Goede input om daar verder over door te praten. Voor (aanstaande) therapeuten een goede film om begrip te krijgen voor alle kanten van het verhaal. Maar buiten dat is het gewoon een mooie film. Ook voor volwassenen.
